Waar komt de handpan vandaan?
De handpan is gebaseerd op de Hang®. Dit instrument werd ontworpen door Felix Rohner en Sabina Scharer van de Zwitserse firma PANart, een steel-drumfabrikant. De naam Hang® is Berns dialect voor het woord “hand”. Deze Hang® werd in 2000 geïntroduceerd, na een jarenlange studie over metalen instrumenten.
Toen het patent in 2012 afliep, stopten zij met het vervaardigen van de Hang® en schakelden over naar de Hang® Gubal. Vervolgens gingen andere bouwers handpannen maken op basis van de Hang®.
Google-reviews:
Richard Nijhuis: “Ik was al een tijd lang op zoek naar een Hang, kwam bij de HandpanShop in Driebergen-Rijsenburg terecht en ben geslaagd voor een prachtige handpan, waar ik inmiddels al een paar maanden veel plezier van heb. Ik kreeg een sessie van anderhalf uur waarin ze alle tijd voor me namen om de juiste handpan te vinden die bij me past. Behalve goed advies ook ontzettend veel plezier gehad. Bedankt HandPanshop!!”
Aspasia Bergman: “Een prachtige ervaring, waarbij ik mijn zieleninstrument heb kunnen krijgen. Met een mooie ontmoeting, goede begeleiding die mij heeft geholpen naar het juiste instrument heeft geleid. Ik raad iedereen aan om, als je een handpan wilt kopen, hier zeker langs te gaan. Dankjewel Henk-Jan, wie weet tot een volgende keer 🙏”
Hoe wordt de handpan gemaakt?
De handpan bestaat uit twee op elkaar geplaatste schalen van staal, shells genoemd. Dit staal wordt verwarmd en vervolgens hol gemaakt zodat de schaalvorm ontstaat. Het verwarmingsproces maakt over het algemeen de roestvrij stalen handpan goudkleurig, ember steel wordt amberkleurig en ruw staal krijgt een blauwe kleur met een bijzondere oliegloed. Indien de maker een handpan van genitreerd staal wil maken, zal hij hierna het nitratie-proces toepassen. Deze handpannen hebben een antracietkleur. De uiteindelijke kleur van de diverse metaalsoorten hangt echter af van de samenstelling van het metaal, dat per levering verschilt, en de temperatuur die de bouwer hanteert bij het verwarmingsproces.
Bovenzijde handpan
Alle toonvelden worden op de shell afgetekend en ‘voorgespannen’. Om het metaal voor te bereiden op het tunen, wordt het opnieuw verwarmd zodat men kan beginnen met het ‘shapen’, oftewel het vormen van de toonvlakken. Dit is het moeilijkste en meest tijdrovende proces. Het vergt heel veel training om deze techniek te beheersen. Aan de bovenkant van de shell wordt in het midden de meest lage bastoon (kwint) gemaakt. Dit wordt de “ding” genoemd. Daaromheen worden de toonvelden gemaakt.
Elk toonveld moet in een zeer specifieke vorm gehamerd worden. Hiervoor worden hamers van verschillende formaten en met diverse koppen gebruikt. Daarbij wordt afwisselend zowel aan de binnen- als buitenzijde van de shell gewerkt. De toonvlakken krijgen dankzij de hamers een andere hardheid en flexibiliteit dan het metaal tussen de toonvelden in. Dit leidt ertoe dat elk toonveld de perfecte balans krijgt van drie frequenties: de grondtoon, een octaaf en een boventoon.
De toonvelden vormen samen een toonsoort, bijvoorbeeld mineur of majeur. Lees hier meer over handpan toonsoorten.
De toonvelden moeten goed gepositioneerd en verdeeld worden over de shell, zodat je tijdens het bespelen overal goed bij kunt. Daarnaast is het belangrijk dat de toonvelden voldoende geïsoleerd liggen waardoor ze op zichzelf kunnen resoneren, zonder ongewenst uit te wisselen met andere tonen. Dan zou namelijk het aanslaan van het ene toonveld onbedoeld het andere toonveld activeren. Dit wordt “crosstalk” of “overspraak” genoemd en leidt tot dissonantie. Dit voorkomt men door voldoende ruimte te laten rondom elk toonveld. Soms wordt een toonveld zelfs bewust iets verdraaid om cross-over te voorkomen. Dit is dan dus een bewuste keuze van de bouwer en geen slordigheid.
Onderzijde handpan
Aan de onderkant van de handpan bevindt zich een ronde opening, het klankgat, die “gu” genoemd wordt. Deze zorgt ervoor dat de resonantie van de tonen de klankkast kan verlaten. Om dezelfde reden heeft een akoestische gitaar een ronde opening. Het wordt steeds populairder om extra tonen op de bodem te plaatsen.
Opnieuw verwarmen
Na het shapen verwarmen de meeste bouwers de shells opnieuw om de tonen te stabiliseren. Vervolgens wordt er nog een aantal maal geretuned en gefinetuned. Metaal heeft namelijk een soort geheugen. Dat wil zeggen dat het graag weer zijn oorspronkelijke vorm aanneemt. Door tussen elke tuning de handpan bovendien enkele weken te laten rusten, zal het metaal uiteindelijk de vorm behouden die de bouwer voor ogen had.
Na dit intensieve proces is er handpan ontstaan waarbij elke toon op zichzelf al mooi klinkt, maar de tonen ook prachtig met elkaar resoneren.
Hier lees je alles over de metaalsoorten en de toonsoorten van de handpan. Ook leggen we het verschil uit tussen de verschillende termen als Spacedrum®, tongue drums, steel-drum, hang-drum, hand-drum, etc.
